Bir zamanlar, yapayalnız bir heykeltıraş olan Pygmalion, hayalindeki kadının heykelini yarattı. Hem de tam hayal ettiği şekilde, vücutta ve boyda… Bittiğinde, yüzünde eşsiz gülümsemesi ve mükemmel vücuduyla, heykel gerçek bir kadın gibi görünüyordu. Heykelin yanından ayrılamayan Pygmalion’u gören arkadaşları ona, “Ne kadar güzel olduğu önemli değil, sonuçta bu sadece bir heykel, bir kadın değil” diyorlardı. Pygmalion ise, yarattığı heykele aşık oldu. Onun gerçeğe, gerçek bir kadına dönüşmesini diledi, umut etti, bunun için bildiği tüm tanrılara dua etti. Bu dileği o kadar içtendi ki, Afrodit sesini duydu ve yarattığı heykeli gerçek bir kadına dönüştürdü. O gün bu gündür, kendini gerçekleştiren kehanetlere, Pygmalion Etkisi denir oldu…
“Beklentilerin etkisi, gerçeklik üzerinde nedir?” sorusu pek çok araştırmaya konu olmuştur. Pek çok alanda yapılan araştırmalar, beklenilen sonuçlara ulaşma eğiliminin beklenti olumlu olduğunda da, beklenti olumsuz olduğunda da benzer şekilde, yüksek olduğunu göstermiştir. Yani olaylara, durumlara, kişilere ve ilişkilere dair beklentilerimiz, olacakları da şekillendirmektedir.
Pygmalion etkisinin gücü, ilk olarak psikolog Rosenthal tarafından okullarda yapılan bir araştırmada gösterilmiştir. Araştırmada öğretmenlere aslında rastgele seçilmiş olan bir grup çocuğun yüksek potansiyel gösterdiği söylenmiş ve bu grup ayrı bir sınıfa alınmıştır. Aradan 1 yıl geçtikten sonra ise, öğrenciler incelendiğinde, bu sınıfta yer alan öğrencilerin genel zeka testlerinde öncesinden farklı olarak ortalamanın üzerinde puan aldıkları, diğer sınıfta yer alan çocuklarda ise önemli bir değişim sağlanmadığı görülmüştür. İlk kez bu araştırma ile, yüksek performans beklentisinin, performansı gerçek anlamda yükseltebileceği gösterilmiştir. Hissettirilen olumlu beklenti, çocukların benlik algılarını güçlendirmiş ve performanslarının gerçek anlamda üst düzeye çıkmasını sağlamıştır. Rosenthal’ın çalışmasının ardından Pygmalion Etkisini ve kendini gerçekleştiren kehanet teorisinin sınırlarını araştıran onlarca çalışma yapılmıştır. Bir heykelin gerçeğe dönüşemeyeceğinden emin olsak da, beklentilerin gerçekliğe etki ettiğini, beklentiler sayesinde kendi performans düzeyimizi ve diğerlerinin performansını etkileyebileceğimizi biliyoruz.
İş yaşamında yapılan pek çok çalışmada, Rosenthal’ın yaptığına benzer şekilde, oluşturulan olumlu-olumsuz performans beklentilerinin performans değişimlerine neden olduğunu göstermiştir. Pygmalion Etkisi’ni bir çeşit döngü olarak düşünebiliriz. Beklenti döngüyü şekillendiriyor ve sonunda beklenen şey gerçekleşiyor ve kehanet kendini gerçekleştirmiş oluyor. Peki Pygmalion Etkisi ilişkilerde kendini nasıl gösterir?
Son 10 yılda boşanmalar % 80 oranında artmış durumda. Terapiye gelen çiftlerden de iyi biliyoruz ki evlilikler “ömür boyu birlikte olalım” diye değil, “boşanabiliriz” denilerek başlıyor. Geleceğe dair beklenti, bugünkü davranışları, bugünkü davranışlar da geleceği şekillendiriyor. Döngü artık olumsuz işliyor. Adımları ise şu şekilde…
İlişkinin biteceğine dair inanç/olumsuz beklenti…
Çatışma durumlarının gerçekleşmesi (kaçınılmaz) ve olumsuz inancın güçlenmesi…
Olumsuz beklentinin yarattığı uzaklaşma hissi ve davranışı…
Paylaşımda azalma, beklentiye uygun şekilde ayrılığın dillendirilmesi…
Olumsuz beklentinin güçlenmesi…
Beklentiye uygun davranışların (olumsuz) sürdürülmesi…
Ayrılık / Boşanma…
Hemen her alanda, iş yaşamında, sosyal yaşamda, aile yaşamında vb. kendinizi benzer bir döngüde bulabilirsiniz. Yeni yıla girerken, yaşamınızda aslında hiç de istemediğiniz gerçekliklerin oluşmasına neden olan beklentilerinizden ve bu döngülerde kurtulma kararı vererek değişime başlayabilirsiniz. Beklentileriniz olumsuz mu? Olumsuz döngüler yaşamınızda yoğun olarak mı var? Peki nedir bunları kırmanın yolu? Çok da zor değil…
Beklentilerinizin listesini oluşturun… İlişkinize dair beklentileriniz neler? En az 10 olumlu beklenti listeleyin. Listenizdeki her maddenin olumlu olduğundan emin olun. Peki ya iş yaşamınıza dair? İş yerindeki ilişkilerinize dair beklentileriniz neler? Peki ya arkadaşlarınıza, onlarla olan ilişkilerinize dair beklentileriniz? Ekonomik durumunuza dair beklentilerinizi listeleyin… Ailenize dair beklentileriniz? Her bir madde olumlu mu? Yeniden kontrol edin…
Beklentileriniz için hazırladığınız listeyi sık görebileceğiniz bir yerde tutun. Sık aralıklarla gözden geçirin. Bırakın bu yıl istemediğiniz, olmasından koktuğunuz gelecek değil, hayal ettiğiniz heykeller canlansın. İyi seneler…
Psikolog Filiz Kaya
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder